بستنی جلاتو چیست و چگونه تهیه می شود؟

اگر فکر می‌کنید که ایتالیا فقط به پیتزا و پاستایش مشهور است، سخت در اشتباهید. بستنی جلاتو یکی از محبوب‌ترین دسرهای تابستانی ایتالیایی است و این محبوبیت صرفاً به‌خاطر ظاهر خوش‌رنگ و لعاب آن نیست؛ بلکه مزایای سلامتی در کنار طعم‌های مختلف، تکه‌های میوه، آجیل یا شکلاتی که با آن مخلوط می‌شود، این دسر را برای هر ذائقه‌ای لذیذ می‌کند. با ما همراه باشید.

کمی با پیشینه بستنی جلاتو آشنا شویم

خاستگاه جلاتو ایتالیاست و شکل امروزی آن به فرانچسکو پروکوپیو دی کلتلی نسبت داده می‌شود. کسی که اولین دستگاه بستنی‌ساز دنیا را ساخت، اولین کافه خود را در پاریس افتتاح کرد و نام جلاتو را برای اولین بار به دنیا شناساند.

زمانی که بستنی‌ساز دستی اختراع شد و بستنی‌سازی صنعتی در ایالات متحده رشد کرد، جلاتو گامی به عقب گذاشت. در این زمان دو نوع جلاتو وجود داشت.

• یک نوع جلاتو که با نام (بستنی یخی) نیز شناخته می‌شود و ترکیبی از آب یخ و میوه است.
• نوع دیگر از ترکیب شیر، دارچین، پسته، قهوه یا شکلات تهیه می‌شد.

در سال 1964، لوچیانو رابونی در گاراژ خانه خود سعی کرد طعم‌های جدیدی برای جلاتو کشف کند، این شد که شرکت پرجل را تأسیس کرد. نام این کمپانی به فرایند تولید که قبل از ارائه محصول نهایی طی می‌شود، اشاره دارد و تاکنون موفق شده تجارت خود را به 130 کشور در سرتاسر دنیا بسط دهد.

حقایقی جالب در مورد دسر ایتالیایی جلاتو

1- کلمه ایتالیایی کنجلاتو (CONGELATO) به معنای «منجمد» است

در ایتالیایی کلمه congelato به معنی منجمد و کلمه congelare به معنی یخ زدن است. به فروشگاه جلاتو، جلاتریا  و به شخصی که در آن سرویس می‌دهد جلاتی گفته می‌شود.

2- اولین جلاتوی ایتالیایی بیشتر شبیه (بستنی یخی) بود تا بستنی

هنوز ریشه جلاتو را به طور دقیق نمی‌شناسیم؛ اما می‌دانیم که مردم باستان در چین و مصر برای تهیه یک دسر سرد، میوه و نمک به برف اضافه می‌کردند. اما کمبود شیر (ایتالیایی‌ها به جای آن از آب استفاده می‌کردند) به این معنی بود که جلاتوی آن‌ها به سوربتو (سوربت) شباهت بیشتری داشت تا بستنی.

3- یک ماهیگیر سیسیلی اولین کافه جلاتو را در پاریس افتتاح کرد

در سال 1686، فرانچسکو پروکوپیو دی کلتلی که یک ماهیگیر سیسیلی و سرآشپزی از پالرمو بود، اولین دستگاه جلاتو را ساخت. او کافه‌ای به نام Café Procope در پاریس افتتاح کرد و به مردمان این شهر و متفکران ادبی از جمله ولتر و روسو جلاتو و قهوه می‌فروخت. نکته جالب ماجرا آنجاست که این کافه هنوز هم پابرجاست و می‌توان از آن دیدن کرد.

4- نسبت به بستنی چربی کمتر و طعم و مزه بیشتری دارد

علت علاقه بیشتر افراد به این دسر لذیذ چربی بسیار کمتر آن نسبت به بستنی معمولی است. جلاتو نرمتر، روان‌تر و چگال‌تر از بستنی است؛ زیرا هوای کمتری وارد آن شده و روغن کره کمتری دارد. کره کام انسان را می‌پوشاند و با مزه کردن مقدار بسیار کمی از آن، طعم آن فوراً احساس می‌شود.

5- سرمای کمتر بستنی جلاتو، طعم آن را پررنگ می‌کند

جلاتو باید در محلی کمی گرم‌تر از بستنی معمولی نگهداری شود. بستنی معمولاً بین دمای 0 تا 10 درجه فارنهایت سرو می‌شود، در حالی که دمای سرو جلاتو بین 7 تا 15 درجه فارنهایت است. دمای بیشتر یعنی چه؟ یعنی اینکه بافت جلاتو نرم و ابریشمی است و سرمای آن زبان را بی‌حس نمی‌کند؛ بنابراین طعم لذیذ آن راحت‌تر احساس می‌شود.

8- تاکنون نام جام جهانی جلاتو به گوشتان خورده است؟

هر دو سال یک بار تیم‌های بین‌المللی در جام جهانی جلاتو با هم به رقابت می‌پردازند. تیم‌ها از کشورهایی چون ژاپن، مراکش، ایالات متحده، اسپانیا و لهستان برای شرکت در رقابت‌ها به ایتالیا سفر می‌کنند و پس از اینکه بهترین بشقاب جلاتو، بستنی ساندای و مجسمه‌های یخی خود را ساختند، تیم برنده اعلام می‌شود.

مزایای بستنی جلاتو برای سلامتی

1- سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها

بسته به نوع جلاتو، میوه‌های تازه، میوه‌های خشک شده، آجیل یا کاکائوی درون دسر مقادیر زیادی از مواد مغذی مورد نیاز بدن را تأمین می‌کنند. به عنوان مثال جلاتو با توت تازه سرشار از آنتی‌اکسیدان است. همان‌طور که می‌دانیم این ماده با آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد در بدن مقابله می‌کنند. یعنی یک دسر جلاتو حاوی توت تازه، ابزار قدرتمندی برای پیشگیری از انواع بیماری‌هاست. یکی از این آنتی‌اکسیدان‌ها ویتامین C است که وجود آن برای تقویت سیستم ایمنی بدن، حفظ سلامت پوست و ترمیم و نگهداری غضروف‌ها، استخوان‌ها و دندان‌ها مهم است. در سایر انواع جلاتو می‌توان مقادیر زیادی کلسیم، آهن، ویتامین A و پروتئین یافت که البته مقدار آن بسته به نوع شرکت و عطر و طعم آن متفاوت است!

2- تأمین انرژی بدن با یک بشقاب جلاتو

جلاتو حاوی کربوهیدرات به شکل قندهای ساده است که بدن می‌تواند به سرعت آن‌ها را جذب کرده و به عنوان انرژی استفاده کند.

3- هضم راحت‌تر، گوارش بهتر

برخی از آنزیم‌ها مانند آن‌هایی که در آناناس یافت می‌شوند، کمک می‌کنند دستگاه گوارش عملکرد بهتری داشته باشد. در ایتالیا بعضی از انواع جلاتو مانند سوربت لیمو طی وعده‌های نهار یا شام سرو می‌شود تا کام را تمیز کرده و به هضم غذا کمک کند.

4- تأمین آب بدن

جلاتو قطعاً نمی‌تواند جایگزین عاداتی شود که آب مورد نیاز بدن را تأمین می‌کنند؛ اما هرچه باشد حاوی مقادیر کافی آب است و نمی‌توان آن را انکار کرد.

انواع طعم و مزه‌های بستنی جلاتو

انواع جلاتوی شکلاتی

کلمه شکلات در زبان ایتالیایی است. خود ایتالیایی‌ها برای تهیه جلاتو هرگز به یک نوع شکلات بسنده نخواهند کرد. مدل‌های مختلفی از جلاتوی شکلاتی وجود دارد که در آن شکلات با درجه‌های مختلف از تیره تا شیری تا سفید و طعم‌های دیگر اضافه می‌شوند.

• فاندانت شکلات: این واژه در زبان ایتالیایی به معنای «شکلات تلخ» و رنگ آن تیره (گاهی اوقات تقریباً سیاه) است.
• شکلات ال لاته: جلاتو با شکلات شیری برای کسانی که به شکلات تلخ علاقه‌مند نیستند.
• باچو: آب نبات‌های جلاتو ترکیبی از شکلات و فندق خرد شده هستند و عطر و طعم آن نیز ترکیبی از شکلات و فندق است.
• گیاندوجا: گیاندوجا نیز همانند باچو از ترکیب شکلات و فندق کاملاً آسیاب شده در کنار شکلات شیری تهیه می‌شود.
• شکلات آل آرانچا: این مدل جلاتو معمولاً حاوی شکلات تلخ در کنار طعم و اسانس فراوان پرتقال است؛ گاهی اوقات مقداری پوست پرتقال قندی هم درون آن می‌ریزند.
• شکلات پپرونچینی: جلاتوی شکلاتی با طعم فلفل تند!

انواع جلاتوی خامه‌ای

اگرچه جلاتو با شیر کامل تهیه می‌شود و خامه به آن اضافه نمی‌شود، اما این موارد را در دسته دیگری جز این نمی‌توان قرار داد:

• فیور دی لاته: معنای واقعی این کلمه «گل شیر» است و عطر و طعم بسیار لطیفی دارد. کاملاً وانیلی نیست؛ بلکه بیشتر شبیه «خامه شیرین» است. این مورد را می‌توان به عنوان پایه‌ای برای طعم‌های دیگر استفاده کرد؛ البته به تنهایی هم واقعاً لذیذ است.
• کرما: این مورد در زبان ایتالیایی به معنای «خامه» است و مزه‌ای مشابه عطر و طعم یک نوع بستنی خاص به نام بستنی «وانیل فرانسوی» دارد. مزه این جلاتو بیشتر کاستارد تخم مرغی است.
• وانیلیا: این کلمه در زبان ایتالیایی یعنی «وانیل» و در سایر نقاط جهان به عنوان یک مدل بستنی محبوب شناخته می‌شود، به جز ایتالیا! احتمالاً به‌خاطر بی‌شمار طعم‌ و مزه‌های وانیلی که در این کشور یافت می‌شود.
• زابیونه: زابیونه یک دسر محبوب ایتالیایی است. این دسر یک کاستارد سبزی کمی تند است که با نوشیدنی مارسالا مزه‌دار می‌شود. این دسر اغلب به‌قدری روان است که آن را می‌نوشند. فرم جلاتو چیزی شبیه به ترکیب تخم مرغ و خامه و یک نوشیدنی است.
• کوکو: کوکو به ایتالیایی یعنی «نارگیل»، اما دستور‌العمل این بستنی جلاتو از فروشگاهی به فروشگاه دیگر فرق می‌کند. گاهی خامه‌ای است و مقداری طعم نارگیل دارد، گاهی اوقات تکه‌های نارگیل در آن می‌ریزند، گاهی هم شبیه به نارگیل تست شده است.
• کافه: کافه یا قهوه، جلاتو با طعم قهوه است.
• آمارنا: این کلمه کم و بیش به معنی «آلبالو» است و معمولاً ترکیبی از فیور دی لاته با آلبالو در یک شربت غلیظ است. آلبالوها نه خیلی ترش هستند، نه خیلی شیرین.

انواع جلاتوی میوه‌ای

جلاتوی میوه‌ای که درون آن شیر نریزند دیگر جلاتو نیست، سوربتو است. یک سوربتو خنک در روزهای گرم تابستانی همان چیزی است که نیاز داریم:

• فراگولا: توت فرنگی
• لامپونه: تمشک
• پسکا: هلو
• البیکوکا: زردآلو
• پرا: گلابی
• لیمونه: لمون
• لیمه: لیمو
• ارانچا: پرتقال
• ماندارینو: پرتقال ماندارین
• تاروکو: پرتقال خونی
• ملا: سیب
• ملا ورده: سیب سبز
• فروتی دی بوسکو: میوه‌های جنگلی، معمولاً ترکیبی از مواردی مانند بلوبری و توت سیاه
• میرتیلو: بلوبری
• ملونه: ملون یا معمولاً طالبی
• کوکومرو: هنوانه
• اناناس: اناناس
• منگو: انبه
• بنانا: موز. در این جلاتو موزی که استفاده می‌شود باید کرم کم رنگ باشد، نه زرد روشن.

اواع جلاتو با آجیل

• پسته: برای جلاتوی پسته بهتر است از پسته کمرنگ استفاده شود تا پسته سبز روشن.
• ماندورلا: بادام
• نوچیولا: فندق
• کاستانیا: شاه بلوط
• نوچه: گردو

برتری‌های جلاتو نسبت به بستنی

جلاتو خوشمزه‌تر از بستنی است

اگر یکبار هم که شده بستنی شکلاتی و جلاتوی شکلاتی را پشت هم صرف کرده باشید، متوجه شده‌اید که مزه شکلات در جلاتو بیشتر احساس می‌شود و علت این است که چربی جلاتو کمتر از بستنی است. مواد افزودنی و طعم‌دهنده جلاتو به اندازه بستنی رقیق و روان نیست، به این معنی که مدت طولانی روی زبان نمی‌ماند و اصطلاحاً در دهان نمی‌ماسد.

با مواد اولیه یکسان، جلاتوی بیشتری تهیه می‌شود

یک پیمانه جلاتو و یک پیمانه بستنی بردارید و آن‌ها را وزن کنید، کدام سنگین‌تر است؟ بله، جلاتو! این قضیه به روند آماده سازی و تهیه این دو دسر برمی‌گردد. هر دو دسر مخلوط می‌شوند، در طول این فرایند هوا به مخلوط اضافه شده و بافتی نرم و لطیف به آن می‌بخشد. اما جلاتو با سرعت کمتری نسبت به بستنی مخلوط می‌شود، به این معنی که در محصول نهایی هوای کمتری وجود دارد که یعنی عملاً جلاتو دسر متراکم‌تر و سنگین‌تری است.

اسکوپ کردن جلاتو راحت‌تر است

بافت جلاتو به سبب دمای محیطی که در آن نگهداری می‌شود، نرم‌تر از بستنی است، به همین خاطر راحت‌تر می‌توان آن را با قاشق برداشت و درون ظرف ریخت.

دسر جلاتو سالم‌تر است

بستنی 14 تا 17 درصد چربی و جلاتو 3 تا 8 درصد چربی دارد. علت این است که در بستنی خامه سنگین زیادی استفاده می‌شود، در حالی که در جلاتو فقط شیر وجود دارد. حتی زرده تخم مرغ جلاتو کمتر از بستنی است. 100 گرم بستنی وانیلی حاوی 125 کالری، 7 گرم چربی و 14 گرم قند است. در حالی که 100 گرم جلاتو 90 کالری، 3 گرم چربی و 10 گرم قند دارد.

می‌توان این دسر را بدون لبنیات آماده کرد

برای کسانی که رژیم لبنیات دارند و لاکتوز مصرف نمی‌کنند، خوردن بستنی یک آرزوی بزرگ باقی می‌ماند. اما خبر خوش اینکه جلاتو را می‌توان با پایه میوه‌ای یا شکلاتی بدون لبنیات تهیه و سرو کرد. بی‌شمار جلاتوی شکلاتی فاقد لبنیات وجود دارد که طعم آن‌ها حتی بهتر از بستنی معمولی است.

کلام آخر

جلاتو شاید برای ما کلمه کمتر آشنایی باشد، اما در سراسر جهان رقیب بستنی معمولی است و طرفداران پر و پا قرص خود را دارد. باید هم داشته باشد! کسی هست از خوردن چیزی شبیه به بستنی که چربی کمی دارد و سالم‌تر است، میوه‌های درون آن سرشار از مواد معدنی هستند و آب بدن را هم تأمین می‌کند، لذت نبرد؟ تازه، فرض کنید لذیذتر از بستنی هم باشد! در این مطلب با مزایا و ویژگی‌های بستنی جلاتو در کنار انواع آن آشنا شدیم و نام ایتالیایی هرکدام از طعم‌ها را هم یاد گرفتیم.

آیا شما تا به حال جلاتو نوش جان کرده‌اید؟ کدام یک را ترجیح می‌دهید، جلاتو یا بستنی؟ منتظر نظرات شما هستیم.